W 2020 roku Nadleśnictwo Knyszyn obchodzi 460-lecie historycznego powstania leśnictwa Knyszyn, które to w 1560 roku utworzono na polecenie Króla Zygmunta II Augusta. Nadleśnictwo niejako uzurpuje sobie prawo do czerpania z historii początków administracji leśnej, która powstawała właśnie na tym terenie. Terenie bardzo bogatym w historię i można by rzec miejscu od którego wszystko się zaczęło…

W XVI wieku Knyszyn otaczały wielkie kompleksy puszczańskie (Puszcza Grodzieńska i Puszcza Bielska). W 1492 roku pojawiła się nazwa Puszczy Knyszyńskiej, która stanowiła część Puszczy Bielskiej. W 1513 roku utworzono województwo podlaskie
na podstawie regestru dokumentu Zygmunta I, a pierwszym wojewodą został Iwan Sapiecha.
W historycznych zapisach pojawia się wątek związany z leśnictwem, a mianowicie wspomina się o urzędniku podlegającym wojewodzie: leśniczym podlaskim (od 1516r.- Andrzej Łozka).

Istnieją zapisy, iż w 1537 roku Królowa Bona polecała Staroście Knyszyńskiemu eksportowanie z Puszczy Knyszyńskiej czamry tj. najcenniejszego w handlu leśnym
w ówczesnym czasie asortymentu dębowego do budowy okrętów.

460 lat temu w 1560 roku Starosta Knyszyński Piotr Chwalczewski na polecenie Króla Zygmunta II Augusta utworzył leśnictwo Knyszyn. Leśnictwo to w tamtych czasach było dzierżawą, na której gospodarowano przy pomocy całych osad ludzkich tj. osoczników, strzelców i bartników.

Leśniczy podlegał bezpośrednio królowi, miał stosunkowo dużą władzę i był godziwie uposażany. Do jego obowiązków należało trzymanie straży nad granicami i ostępami puszczy, kontrola eksploatacji drewna i ochrona zwierzyny. Ponadto sprawowanie kontroli nad produktami dziś uznawanymi za uboczne, a w tamtych czasach przynoszącymi większe dochody niż cała sprzedaż drewna i łowiectwo razem wzięte, czyli bartnictwem,  bobrownictwem i rybołówstwem, a także nad robotami leśnymi  takimi jak pędzenie smoły, dziegciu, wypalaniem popiołu (potażu), wyrobem wańczosu (desek lub szczap dębowych przeznaczonych do wyrobu klepek) i kontrolą sianożęci (łąk przeznaczonych do zbioru traw
na siano). Ponadto do jego obowiązków należało ściąganie czynszów i podatków ze wszystkich osad i karcz leżących w granicach leśnictwa. Do pomocy leśniczy miał swoją służbę leśną
w postaci osoczników (zajmujących się polowaniami, kontrolą wyrębów, naprawą dróg oraz strzeżeniem granic) i strzelców (zajmujących się obroną puszczy i obsługiwaniem łowów).

W 1557 roku król Zygmunt II August wydał „Ustawę na wołoki”, akt prawny porządkujący dobra królewskie, w której zawarto również ważne zagadnienia dotyczące administracji leśnej, bartnictwa, rybołówstwa i ochrony zwierzyny.

W 1567 roku  wydał w Knyszynie „Ustawę leśniczym”, pierwszą ustawę leśną, która organizowała administrację leśną, określała całokształt praw i obowiązków leśniczych puszcz królewskich. Ponadto ustanawiała urząd leśniczego i omawiała w szczegółowy sprawy eksploatacji lasów, bartnictwa, rybołówstwa, sianożęci i innych robót leśnych. Król wydając ustawę wprowadził zasady ograniczające niekontrolowane pozyskanie drewna i zwierzyny,
co można uznać za początek gospodarki leśnej i łowieckiej na terenach królewskich puszcz.

Król Zygmunt II August upodobał sobie tereny Knyszyna i otaczającej go Puszczy
ze względu na jej piękno i bogactwo przyrodnicze. Tu polował i odpoczywał w latach 1543-1572. Traktował Knyszyn jako małą stolicę, gdyż był położony w dobrym punkcie komunikacyjnym, w środku XVI w. Polski.

Wydarzenia te przypominają leśnicy z Nadleśnictwa Knyszyn, którzy z okazji przypadającej 460 rocznicy przygotowali film promocyjny opowiadający o historii Puszczy Knyszyńskiej i pokazujący współczesną działalność nadleśnictwa. 

Piotr Gołembiewski